ازکی وکجا، بماند؛ امادرمیان عموم مردم رواج پیداکرده است؛ درروزهای پایانی ماه صفرالخیر پیامهایی ارسال میشود و پایان این ماه رابه یکدیگر بشارت میدهند، به امید آنکه آنها هم بشارت بهشت بیابند وعاقبت به خیرشوند.

آیااین مطلب مستند روایی واعتقادی دارد؟ و جریان ازچه قراراست...

روایت «من بشّرنی بخروج صفربشّرته بالجنّه» روایتی است که درهیچ منبع روایی معتبر وقابل اعتنا نیامده است.تنها در کتاب «عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات وآثارالبلادواخبارالعباد» نوشته مرحوم زکریابن محمدبن محمودالقزوینی متوفی 683هجری به آن اشاره شده که این نقل هم بدون سند رجالی است. کتاب مذکور نیزدراعتبار اسنادی دچار شبهه وتردیدهای جدی است.

مرحوم میرزا جوادآقا ملکی تبریزی رحمة الله علیه درکتاب المراقبات، به مناسبت ماه صفر، به این نقل اشاره وآن رادور ازعقل معرفی میکند. (1)

مرحوم علامه محمد تقی جعفری رحمة الله علیه نیز درشرح برمثنوی معنوی، آنجایی که مولوی به این مضمون اشاره دارد، مینویسد: «روایت فوق مأخذ معتبری ندارد، از میرداماد نقل شده است که روایت مجعول است. همچنین با نظر به اینکه بشارت به پایان یافتن یک ماه، مانند پایان یافتن روز، برای همه معلوم میشود، پاداش بشارت پایان یافتن یک ماه را بهشت قراردادن، فوق العاده بعید به نظر میرسد». (2)

اتفاقاً روایتی دیگربه این مضمون درکتب معتبر روایی و با سند معتبر ذکر شده است؛ اما هدف از روایت، تضمین یا بشارت بر بهشت در مقابل خبر خروج ازماه نیست، بلکه این گفتگو نشانه ای برای معرفی شخصیت صحابی ارجمند رسول خدا صلی الله علیه وآله ، ابوذر غفاری است.

مرحوم شیخ صدوق دردو کتاب ارزشمند علل الشرایع و معانی الأخبار به سند معتبراز ابن عباس نقل میکند: روزی نبی اکرم صلی الله علیه وآله درمسجد قبا نشسته بودند و جمعی ازصحابه به نزد آن حضرت شرف حضورداشتند. حضرت فرمودند: اولین کسی که بر شما وارد شود، اهل بهشت است. اصحاب که این کلام راشنیدند، برخی از آنها از جا برخاسته وبیرون رفتند وهرکدام سعی داشتند زودتر از دیگری به مسجد برگردد تا اولین نفر محسوب شده و بدین ترتیب درزمره بهشتیان باشد. پیامبر صلی الله علیه وآله از حرکت ایشان آگاه گردیدند، خطاب به جماعت باقیمانده، فرمودند: به زودی جماعتی برشما وارد میشوند که هریک بر دیگری پیشی میگیرد، «فمن بشّرنی بخروج آذار فله الجنَّة؛ آن که بشارت به من دهد که ماه آذار (3) خارج شده، اهل بهشت می باشد».

جماعتی که بیرون رفته بودند، بازگشتند و درمیان ایشان ابوذر رحمة الله علیه بود، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: درچه ماهی از ماههای رومی هستیم؟

ابوذر عرض کرد: یا رسول الله! ماه آذار خارج شده است.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: من خود این را میدانستم، منتهی خواستم این جماعت بدانند که تو مردی از اهل بهشت هستی وچگونه چنین نباشد وحال آن که بعد ازمن، تورا به جرم محبت به اهل بیتم، از حرم من طرد میکنند واز آن پس تنها زندگی کرده وغریب و تنها خواهی مرد وجماعتی به واسطه تو سعادتمند خواهند شد. آنان کسانی هستند که در تجهیز و تدفین تو سعی خواهند کرد؛ ایشان رفیقان من دربهشت جاوید خواهند بود، همان بهشتی که حق تعالی وعده اش رابه متقین داده است. (4)

چنان چه ملاحظه نمودید، این روایت در مقام بیان جایگاه و منزلت این صحابی خستگی ناپذیر است وخبردادن از پایان یک ماه، فقط نشانه ای است تادیگران بفهمند او اهل بهشت است، نه به سبب یک بشارت ساده، بلکه به خاطر ایستادگی بر مودّت اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله .

رسول هدایت ورحمت، به این نکته توجه داشتند که آیندگان شاید به اشتباه بیفتند؛ چنان چه اصحاب حضرت نیز مرتکب این فهم خطا شدند و صرف بشارت دادن به خروج ماه را عامل بهشتی شدن پنداشتند، لذا فرمودند: من خود میدانستم ولکن میخواستم این جمعیت بدانند ابوذر کیست.

درمیان اهل سنت، احمدبن حنبل این روایت را جزو جعلیات دانسته واشارات دیگران به این مطلب نیزمستند به سخن احمد بن حنبل است (5) وانکار چنین روایتی از جانب اهل سنت بعید به نظر نمی آید؛ چرا که این روایت در فضایل ومناقب اهل بیت علیهم السلام ومحبان آنهاست وبدخواهان وحاکمان وقت همواره سعی درتحریف وفراموشی آن داشته اند.

پی نوشت ها:

1. المراقبات؛ میرزاجواد ملکی تبریزی، ص36

2. تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلال الدین محمد مولوی؛ محمد تقی جعفری، ج10، ص455-475

3. آذار،ماه سوم از سال رومی است.این ماه دارای 31 روز و ماه اول از فصل بهار است.

4. علل الشرایع؛ شیخ صدوق، ج1، ص175-176 و معانی الأخبار؛ شیخ صدوق، ص204-205.

5. مقدمه ابن اصلاح؛ عثمان بن عبدالرحمن الشهروزی، ص161.

 

منبع: هفته نامه افق حوزه (فرهنگی، اجتماعی، سیاسی) – چهارشنبه 4 دی 1392 / سال دوازدهم / شماره 380 / محمدعلی حججی

WWW.OFOGHHAWZAH.IR

 

وحید نجابت